زها حدید و کارنامه‌ی معماری‌اش

زها حدید سال گذشته اولین معمار زنی شد که مدال سلطنتی معماری را دریافت کرد. حدید زاده‌ی سال 1950 در بغداد، در دانشگاه آمریکایی بیروت در رشته ریاضی تحصیل کرد وسپس در سال 1972 برای تحصیل در مدرسه معماری لندن راهی انگلستان شد. او در سال 1979 دفتر مستقل خود را در لندن راه انداخت و به خاطر کار بر روی تئوری پیش‌گامانه‌اش که تحت تاثیر معماری ساختارگرای روسی بود، آوازه‌ای جهانی یافت. در این یادداشت به فهرستی از آثار معروف او در گذشته، حال و آینده می‌پردازیم.

ایستگاه آنش نشانی ویترا ویل ام راین در آلمان (1993) اولین پروژه‌ی ساخته‌ی زاها حدید، اثری که باعث شهرت جهانی وی شد؛ ایستگاه آتش نشانی ویترا در وین ام راین آلمان (1993) بود. از این سازه در ابتدا به عنوان ساختمان آتش نشانی استفاده می‌شد، اما امروزه از آن به عنوان فضایی برای رویدادها و نمایشگاه‌های مختلف استفاده می‌شود. این ساختمان هنوز به عنوان یکی از مهمترین سازه‌های معماری معاصر به شمار می‌رود.

سکوی پرش اسکی برگیسل (2002) در اینسبورگ اتریش. این پروژه زاها حدید بر روی کوههای برگیسل که در سال 2002 به بهره‌برداری رسید شامل پیست اسکی و امکانات ورزشی می‌شود که در کنار آنها فضاهای عمومی همچون کافه در بالای برج و تراسی با دید عالی وجود دارند. این سکوی پرش اسکی یک بنای قوس‌دار هندسی است که با پیش‌زمینه کوههای آلپ هماهنگی کامل دارد.

ساختمان مرکزی ب ام و (2005) در لایپزیک آلمان. ب ام و از میان 25 شرکت معماری، طرح پیشنهادی حدید را برای احداث ساختمان مرکزی ب ام و در لایپزیک آلمان برگزید. این سازه از یک سری طبقات مرتبط و متصل به هم ساخته شده است کهدر این طراحی حدید، جدایی بین قسمت‌های مختلف مجموعه وجود ندارد و کارمندان، بازدیدکنندگان و خط تولید ماشین در یک سطح قرار می‌گیرند.

مرکز علمی فائنو (2005) در ولفسبورگ آلمان. زاها حدید قبل از افتتاح آن در سال 2005، این سازه را به عنوان بلندپروازانه‌ترین و کامل‌ترین تلاشش براب پیچیدگی، پویایی و ایجاد فضاهای سیال معرفی کرد. او همچنین بیان کرد که درک طراحی پیش‌رو او نیامند روش‌ها و مصالحی است که با استفاده از روش‌های ساخت و ساز سنتی ممکن نیست. “این پروژه پیچیدگی‌های شکلی و هندسی را با جسارت ساختاری و واقعیت‌های ابزاری ترکیب می‌کند. زمان و انرژی زیادی برای رسیدن به این هدف صرف شده است.”

در سال 2007، یک زبان معماری یگانه در مورد شکل‌گیری یخ‌های طبیعی، الهام‌بخش تعدادی ایستگاه در رشته‌کوه  شمالی اینسبروک بود. سازه‌های سبک طبیعی در سقف روی پایه‌های ستون شناورند. شکل‌های نرم و نقوش برجسته‌شان، چشم‌اندازی مصنوعی را که در آن حرکت جریان دارد آفریده‌اند.

موزه ملی هنرهای قرن بیست و یکم MAXXI در سال 2009 افتتاح شد و متعاقبا جایزه استرلینگ 2010 را از آن خود کرد. یک مسیر عابر پیاده در خارج از ساختمان، با شکل ساختمان هماهنگ است و در زیر حجم‌های معلق آن لیز می‌خورد و در نهایت به یک میدان عمومی بزرگ منتهی می‌گردد. در داخل، یک فضای بزرگ با سقف بسیار بلند به فضاهای پذیرش موزه، کافه تریا، کتاب فروشی، سالن کنفرانس و گالری‌هایی که میزبان رویدادهای گردشی هستند، ختم می‌شود. در ساخت این مجموعه ازمصالحی چون شیشه، فولاد و بتن استفاده شده است و به همین دلیل، فضای نمایشگاهی، حسی خنثی را القا می‌کند و در عین حال، دیواره‌های متحرک، تضمینی برای طرح‌های انعطاف‌پذیر هستند.

سالن اپرا گوانگجو در گوانگ دنگ کشور چین در سال 2010 افتتاح شد. این بنا با نمایان کردن دو شکل مجزا که به نظر می‌رسد در کنار هم قرار دارند، به عنوان دروازه‌ای به شهر ایفای نقش می‌کند، عملکردهای شهری را بهبود می‌بخشد و امکان دسترسی به رودخانه محلی و باراندازها را فراهم می‌سازد. با تلفیق ویژگیهای فرهنگی سنتی با رویکردی معاصر، بنا به عنوان کاتالیزور در ابتکارات فرهنگی منطقه عمل می کند و سرعت رشد آنها را بهبود می‌بخشد. این بنا که در قلب منطقه فرهنگی شهر واقع شده است، با شیشه‌های چندوجهی، بتن و فولاد که در ساخت آن به کار رفته، یک ارتباط بصری را با رودخانه مروارید که در همسایگی آن واقع شده، فراهم می‌اورد.

آکادمی Evelyn Grace در منطقه بریکستون شهر لندن به دنبال افزایش وسعت تنوع آموزشی و همچنین تقویت محیط زیست ساخته شده در منطقه‌ای عمدتا مسکونی است. این بنا خود را به عنوان عضوی جدید، روباز، شفاف و با آغوش باز در روال بازسازی شهری در اجتماع محلی شناسانده و جایزه استرلینگ 2011 را به خود اختصاص داده است.

ساخت مرکز آبی یک سال قبل از بازیهای المپیک 2012 لندن به پایان رسید و گنجایش 17500 نفر را دارد. این مکان، محل برگزاری مسابقات شنا، شیرجه، شنای موزون و واترپلو در این بازیها بود. این بنا با سقفی از جنس فولاد با روکش آلومینیوم پوشیده شده که در بازترین قسمت، 160 متر طول و 90 متر عرض دارد. سه عدد ستون بتنی محکم، تحمل وزن 3000 تنی سازه بالای آن را به عهده دارد.

پروژه سوهو کهکشانی، یک فضای 330.000 متر مربعی از دفاتر کارو مجتمع فروش و تفریحات است که از مقیاس بزرگ پکن الهام گرفته شده است. معماری آن حاصل ترکیب پنج حجم روان جدا از هم متوالی است که توسط پل های کشیده شده به هم متصل شده‌اند. این اجزاء در تمام جهات با یکدیگر منطبق هستند که این موضوع باعث ایجاد یک معماری با چشم‌انداز و فاقد گوشه‌ها یا انتقال‌های ناگهانی می‌شود و این موضوع باعث از بین رفتن حالت سیال قبلی آن می‌گردد.

در سپتامبر 2013، گالری ساکلر سرپنتین به روی عموم گشوده شد. در این پروژه نوسازی، مغازه باروت فروشی قدیمی که در سال 1805 افتتاح شده بود و در فاصله هفت دقیقه پیاده‌روی از گالری سرپنتین در ضلع شمالی رودخانه سرپنتین واقع شده بود، به این شکل تغییر یافت. فضای نمایشگاهی دوم این موسسه در باغ‌های کنزینگتون دربرگیرنده یک گالری اضافه، رستوران و فضای اجتماعی است و به عنوان یک مقصد پر جنب و جوش فرهنگی شناخته شده است.

در سال 2013، ZHA ساخت برج نوآوری باشگاه اسب‌دوانی دانشگاه پلی‌تکنیک هنگ کنگ را به پایان برد. این ساختمان 15 طبقه، روزانه تعداد 1800 دانش‌اموز و کارمند را می‌پذیرد. این پروژه که اولین ساختمان دائمی حدید در هنگ کنگ است، نوع‌شناسی مرسوم ساختمان‌های چند طبقه را از نو تفسیر می‌کند و با این کار یک سری حجم‌های سیال و مرتبط، در حال گفتمان همیشگی با یکدیگر هستند.

در سال 2007، معماران گروه زاها حدید، مناقصه ساخت مرکز حیدر علی‌اف در شهر باکو کشور آذربایجان را برنده شدند. این ساختمان که اکنون تکمیل شده‌است، به عنوان مهمترین ساختمان برگزاری برنامه‌های فرهنگی اتحاد جماهیر شوروی سابق شناخته می‌شود. با درک این ساختار باشکوه، زاها حدید از هندسه سینوسی در طراحی آن بهره برد که با این کار، این ساختمان از دیگر ساختمان‌های سفت و محکم و معماری‌های ناگذرا، متمایز می‌شود.

پارک و میدان عمومی دنگ‌دمون (DDP)، در سال 2014 و در حالی که هفت سال از طرح اولیه حدید می‌گذشت، به روی عموم گشوده شد. این طرح توسط دولت شهری سئول پیاده سازی شد که نتیجه آن معرفی آخرین و خلاقانه‌ترین روندهای طراحی که به ایجاد یک مرکز فرهنگی سرزنده اجتماعی که وظیفه ترویج تفکر سیال در راستای انضباظ خلاق را بر عهده دارد، شده است.

در پی یک مسابفه بین‌المللی در سال 2013، شرکت بیئه که یکی از شرکت‌های مهم در حوزه محیط زیست و مدیریت پسماند در خاورمیانه است، به زاها حدید ماموریت داد که ساختمان‌های مرکزی جدید آن را بسازد. این ساختمان‌ها در شارجه، یکی از مراکز شهری بزرگ امارات متحده عربی، واقع هستند. طراحی فراگیر آن‌ها شامل امکانات آموزشی و فضاهای نمایشگاهی می‌باشد که به شرکت امکان تعامل بیشتر با مخاطبین محلی و بین‌المللی را می‌دهد.

در سال گدشته، زاها حدید نقشه های دو برج 44 طبقه را که قرار است در ساحل طلایی استرالیا ساخته شوند، به نمایش گذاشت. ساحل آرام ملوانان، پس از تایید مجری، 370 واحد مسکونی واقع در برج را به همراه اولین حوزه فرهنگی خصوصی منطقه که شامل گالری هنر، موزه و باغ‌های تندیسی با دورنمای آب، در خود جای خواهد داد.

پس از یک مسابقه بین‌المللی، گروه معماران زاها حدید برای ساخت پل دان‌جیانگ که پلی کاملا جدید برای عبور از رودخانه تام‌سویی در تایوان است، انتخاب شدند. با همکاری متخصصان پل سازی لئون‌هاردت، آندرا و شرکا، طرح حدید در حوزه آبریز بزرگترین رودخانه تایوان واقع شده است و به عنوان یک قسمت کلیدی از زیرساخت به‌روزشده منطقه، ایفای نقش می‌کند.